در تمام دنیا همگی باور دارند که سال‌های اول زندگی، سال‌های یادگیری کودکان است. کودکان نوپا همزمان با یادگیری سریع و تاثیر پذیر، توانایی بالایی در دریافت اطلاعات دارند که به همین خاطر اوایل زندگی کودکان تاثیر دائمی بر رشد شناختی و اجتماعی کودکان دارد. تأثیر اسباب بازی بر رشد کودکان در این مرحله از زندگی کودکان بسیار زیاد است که باید مورد توجه بسیار زیادی قرار بگیرد.
برای به حداکثر رساندن توسعه مهارت شناختی و اجتماعی کودکان باید برای کودکان برنامه ریزی روزانه انجام شود تا این دوره حساس یادگیری با فعالیت‌های مناسب توسعه‌ای همراه باشد. یک از از فعالیت‌های که می‌تواند برای یادگیری جذاب باشد، بازی کردن با اسباب بازی است که به توسعه کودکان کمک بسیار زیادی می‌کند.
حال این سوال پیش می‌آید که، چگونه اسباب بازی بر توسعه شناختنی کودکان تاثیر می‌گذارد؟ اکثر کودکان با اسباب بازی زمان خود را میکنند. وقتی کودک بازی می‌کند، به ایده‌های جدید دست می‌یابد، با توجه به آنچه که از بزرگترها دیده است در نقش بزرگترها فرو می‌رود و با چالش کشیدن خود مهارت شناختنی و زبانی خود را افزایش می‌دهد.
اسباب بازی وسیله بسیار مناسب برای تشویق کودکان به افزایش توانایی پردازش اطلاعات برای درک عملکرد جهان است و کودکان را به فکر کردن، کاوش کردن در مورد مسائلی که می‌خواهند بفهمند تشویق می‌کند که این بیشترین اثر را در توسعه شناختنی کودکان دارد.
اسباب بازی بسیار نقش مهمی در توسعه روابط اجتماعی کودکان دارد. بیشتر اسباب بازی‌ها بصورت گروهی و یا چند نفره انجام می‌شوند که این باعث تعامل کودکان با یکدیگر می‌شود و به کودکان می‌آموزد که نوبت بگیرند، چگونه بصورت تیمی کار کنند، با مفهوم برد و باخت آشنا می‌شوند.
اسباب بازی باعث می‌شود کودکان خلاقیت خود را به نمایش بگذارند و در دنیایی تخیلی خود فرو بروند. وقتی به کودک اسباب بازی داده می‌شود، او تمایل به نوآوری دارد و دوست دارد دنیای خود را بسازد.
حال به بررسی چند نمونه از اسباب بازی مناسب هر سن می‌پردازیم:
کودکان در این سنین با اسباب بازی که صدا دارند و تکان می‌خورند و می‌توانند در دست نگهدارند بازی میکنند که این باعث فعال شدن حس‌های کودکان می‌شود. هر چی کودک بزرگتر می‌شود هماهنگی چشم و دست کودکان توسعه می‌یابد و احتیاج به اسباب بازیهای دارد با تعامل بیشتر دارد. کودکان پس از آشنایی با اسباب بازی و فهمیدن بازی به تدریج اعتماد به نفس پیدا میکنند و علاوه بر آموزش سرگرم نیز می‌شوند.
بعد از یک سالگی، توانایی حرکتی کودک بصورت چشمگیری افزایش می‌یابد. این دوره بهترین زمان برای بازی با اسباب بازی تعادلی است که باعث افزایش هماهنگی و حس کنجکاوی کودکان می‌شود. بازی های مانند پازل و سایه بازی، چیدمان، هوش چین و … که به مهارت‌های شناختی کودکان کمک می‌کند برای این سنین بسیار مناسب هستند. در این دوره کودکان به اسباب بازی مانند عروسک، حیوانات، بازی ساختنی واکنش خوبی نشان می‌دهند و می‌توان به کودک مثلا آموزش داد حیوانات چه شکلی هستند و یا چه صدای دارند.
بعد از دو سالگی بازی با اسباب بازی برای کودک بسیار جذابتر خواهد بود زیرا توانایی کودک بالاتر رفته و در خود حس استقلال بیشتری دارد. کودکان در این سنین با احساسات و افکار آشنا می‌شوند و به یادگیری این احساسات می‌پردازند و می‌فهمند که دیگران نیز دارای فکر و احساسات مخصوص خود هستند.
کودکانی با بازیهای تخیلی فرصتی برای انجام نقش بازی مختلف پیدا میکنند مانند خاله بازی، قرار دادن خود در شغلهای مختلف و نقش آفرینی. اسباب بازیهای که کودکان را تشویق به این بازی تخیلی می‌کند برای سنین بسیار مناسب هستند مانند ابزار بازی، فروشگاه اسباب بازی، دکتر بازی، خانه بازی و … . بازی های معمایی و حل کردنی نیز برای این گروه سنی مناسب هستند مانند پازل کودکانه، بازی ساختنی که برای کودکان کوچک ساخته شده‌اند.
از سن سه سال به بعد اسباب بازیهای مناسب کودکان تغییر بسیاری می‌کند و تأثیر اسباب بازی بر رشد کودکان بسیار بیشتر می‌شود. کودک در این سن علایق خاص خود را دارد، توانایی جسمانی بالاتر رفته و علاقه به بازیهای خاص دارد. اسباب بازی ساده که تخیل کودک را تحریک می‌کند و کودک را به بازی تخیلی تشویق می‌کند برای این سن بسیار مفید است. بازیهای گروهی و دوستانه در توسعه اجتماعی کودکان در این سنین بسیار توصیه می‌شود. بازی در محیط باز، سه چرخه سواری و بازی پارک بازی برای بالا بردن اعتماد به نفس کودکان تاثیر بسیار زیادی دارد.
سال‌های اول زندگی کودکان، دوره حساسی است که تأثیرات زیادی بر رشد شناختی و اجتماعی آن‌ها دارد. اسباب بازی از ابزارهای موثری است که می‌تواند در این دوران به بهبود مهارت‌های شناختی و اجتماعی کمک کند. هنگام بازی با اسباب بازی، کودکان نه تنها سرگرم می‌شوند، بلکه مهارت‌هایی چون تفکر، حل مسئله، تخیل و تعامل اجتماعی خود را تقویت میکنند.
اسباب بازی، به دلیل ماهیت تعاملی و چندنفره، کودکان را به همکاری و تعامل با دیگران آموزش می‌دهد و تأثیر اسباب بازی بر رشد کودکان بسیار زیاد است. این بازی‌ها که معمولاً گروهی یا تیمی انجام می‌شوند، کودکان را با مفاهیمی همچون نوبت‌ها، هماهنگی و احترام به دیگران آشنا میکنند. به علاوه، این بازی‌ها کودکان را به مفهوم برد و باخت آشنا می‌سازند و انها را در مدیریت احساسات خود آموزش می‌دهند.
در حین بازی با اسباب بازی، کودکان با مهارت‌های حل مسئله و تفکر خود آشنا می‌شوند. این اسباب بازی‌ها، فضاهایی را برای خلاقیت و تخیل فراهم میکنند و کودکان را به دنیایی از ایده‌ها و خیال می‌کشانند. این تجربه تخیلی به کودکان این امکان را می‌دهد تا دنیای خود را بسازند و نقش‌های مختلف را امتحان کنند.
بازی با اسباب بازی به کودکان فرصتی را می‌دهد تا احساس استقلال کنند و به تجربه‌های جدید بپردازند. این بازی‌ها، به کودکان اجازه می‌دهند تا هویت خود را کشف کرده و از مهارت‌های جدیدی که به دست می‌آورند، بهره‌مند شوند. به طور کلی، بازی با اسباب بازی نقش مهمی در توسعه شناختی و اجتماعی کودکان ایفا می‌کند و نباید اهمیت آن در این دوره حساس از زندگی کودکان نادیده گرفته شود.
